ایکورس

░▒▓░▒▓░▒▓░▒▓░▒▓░▒▓░▒▓░▒▓

نوجوان که بودم، با وجودی خسته از نشئه‌ای غلیظ که فروکش می‌کرد و جای خود را به سردی و تنگی غریب پایان تلخ اولین رمان بلند زندگی‌ام می‌داد، سینوهه، پزشک مخصوص فرعون، در تنهایی تبعیدی خود، در جزیره‌ای که محکوم شده بود باقی عمرش را در آن به سر کند، سرانجام در برابر نگاه سرگشته و لبریز من، این چنین اعتراف کرد: «جهل نوع بشر تمامی ندارد».

از آن روزها تا به حالا، در بین جلد کتاب‌های بسیاری خودم را از یاد برده‌ام. اما از امتیاز نخستین بودن سینوهه که بگذریم، این کتاب یک ویژگی منحصربه‌فرد دیگر داشت و آن، همه‌جانبه بودن‌اش بود. اگر بشود لیستی از تمام مفاهیم بشری درست کنیم، آن وقت من ادعا می‌کنم که تمام آن‌ها را می‌توان (به راحتی) در این رمان تاریخی بازشناخت.

امروز اگر تلاش کنم سینوهه را به یاد بیاورم، چیزی که دارم، احساسی یکپارچه است از چند انسان که آن‌ها را می‌شناسم (در مفهوم عام واژه)، تکه‌های پراکنده‌ی حوادثی تلخ و شیرین و بیشتر تلخ، و همین جمله، که حتی آن روزها که درک درستی از مفهوم‌اش نداشتم هم نگاه مرا در عبور بر زنجیر واژه ها زخمی کرد و من ایستادم و نگاه‌ام خیره به بی نهایت آه کشید.

آیا به واقع چنین است؟ آیا بشر هیچگاه به نقطه‌ای نخواهد رسید که با تمام وجود بر مرز آگاهی و جهل خود، آگاه و به آن معترف شود؟ نقطه، مفهوم سکون را با خود به یدک می‌کشد. اما مقصود من به هیچ وجه جائی نیست که بتوان بر آن نام مقصد گذاشت. شاید این جمله از کافکا مسئله را روشن‌تر کند: «بشر تا زمانی که به حقارت خود پی نبرد به بزرگی نخواهد رسید.»

فکر می کنم منظور سینوهه از جهل، همین نادانی نسبت به حماقت‌ها و حقارت‌ها ست. و یکی از بزرگ ترین این حماقت‌ها (ارزش اخلاقی این واژه را نخوانید) به عقیده‌ی من این است که: انسان از زندگی چیزی را طلب می‌کند که خارج از واقعیت زندگی او ست. او می‌خواهد به آرامش مطلق برسد، به خدا، به فنا، به جاودانگی، به خواب ابدی، به مرگ، به رهایی از رنج. برای همین تکاپوی زندگی را نفرین می‌کند و نام رنج بر آن می‌نهد. آری زندگی رنج مطلق است. برای تشنگان مرگ. برای خستگان. (هر چند این جمله‌ها رنگ تحقیر به خود گرفتند، اما شما از این میان تنها معنای عریان یک واقعیت را بخوانید). اما اگر بپذیریم که بیدار شدن از خواب و دل بریدن از بستر، تکاپویی ست که پذیرفتن‌اش به عنوان اولین شرط زنده بودن، ضروری است، و زندگی همین است و تصویر کژوکوژ جهانی زیباتر از این نیست، آن وقت در بسیاری از قضاوت‌هامان تجدید نظر می‌کنیم. البته بی تردید می‌توان برای اینکه چرا بشر در رویارویی با هستی خود به چنین نگاهی رسیده، پاسخ‌هایی قانع‌کننده یافت. شاملو راست می‌گفت که:

گر بدین سان زیست باید پست،

من چه بی‌شرم‌ام اگر فانوس عمرام را به رسوایی نیاویزم،

بر بلند کاج خشک کوچه‌ی بن‌بست. 

در فیلم راننده تاکسی به کارگردانی اسکورسیزی، تراویس روزی مثل همیشه به خانه بازمی‌گردد و چشم‌اش به ردیف دسته‌گل‌هایی می‌افتد که برای دوست دخترش فرستاده و او باز پس فرستاده است. برای اولین بار با دیدن این منظره احساس افسردگی می‌کند. بعد با خودش و با بیننده چنین می‌گوید:

«You're only as healthy as you feel.»

تو فقط همون اندازه سرحالی که حس می کنی.

**

این پست را به این دلیل نوشتم که قبلاً نوشته بودم: اگر قرار باشد نگاه انسان به زندگی همین طور باقی بماند و راهی برای رهایی از این سقوط‌های پی‌درپی وجود نداشته باشد و این‌ها سرنوشت محتوم ما باشد، پس بدون شک، نابودی هم سرنوشت محتوم ما خواهد بود. آیا جهل نوع بشر تمامی ندارد؟

ادامه دارد 

▓░▒▓░▒▓░▒▓░▒▓░▒▓░▒▓░▒▓░▒▓